کابل،
پایتخت و بزرگترین شهر کشور افغانستان با جمعیتی حدود ۲،۸۵۰،۰۰۰ نفر[۱] و
مساحتی حدود ۲۷۵ کیلومتر مربع میباشد که در ولایت کابل (استان کابل) واقع
شده است.[۲] کابل همراه با دیگر توابع (ولسوالیها)، جمعیتی بیش از ۳.۵
میلیون و مساحتی در حدود ۴۲۵ کیلومتر مربع دارد.
کابل مرکز اقتصادی و
فرهنگی افغانستان میباشد و در ۱،۸۰۰ متری بالای سطح دریا در درهای دراز و
باریک بین کوههای هندوکش را شکافته و در طول دریای کابل امتداد یافته
است. این شهر همراه با قندهار، هرات و مزار شریف توسط بزرگراههای حلقوی که
در سرتاسر کشور امتداد یافته وصل شده است. کابل همچنین مسیر اصلی شاهراه
جلال آباد که به سوی پشاور پاکستان میرود میباشد.
محصولات اصلی
کابل شامل میوه تازه و خشک، قالیچه افغان، چرم و محصولات پوست گوسفند،
لباسها و اسباب محلی و نسخههای محصولات باستانی میباشد. جنگهای
۱۹۷۸-۲۰۰۱ این صنعت را مختل کرد و به اقتصاد صدمه بسیاری وارد کرد.[۳]
شهر
کابل قدامت ۳،۵۰۰ ساله دارد؛ پادشاهان بسیاری سالها روی شهر به خاطر
موقعیت استرتژیکی آن که در طول مسیرهای جنوب و مرکز آسیا قرار گرفته جنگ
میکردند.[۴] از سال ۱۵۰۴ تا ۱۵۲۶، کابل به عنوان مرکز رسمی بابر، سازنده
امپراتوری گورکانیان بود. بعد از آن تا سال ۱۷۳۸ زیر سلطنت دهلی بود، که
نادر شاه و نیروهای افشاریان به گورکانیان حمله کردند.[۵] بعد از مرگ
نادرشاه در ۱۷۴۷، شهر به دست احمد شاه درانی افتاد که بسیار سریع آنرا در
امپراتوری افغان اضافه کرد.[۶] در ۱۷۷۶، تیمورشاه درانی کابل را به پایتخت
افغانستان مبدل ساخت. از سال ۱۹۸۰، با شروع جنگ بر ضد اتحاد جماهیر شوروی
از سوی مجاهدین، شهر به دست گروههای جنگطلب متفاوتی افتاد. شهر در حال
حاضر در حال توسعهسازی جدید است[۷] اما حملات طالبان و دیگر شبهنظامیان
عملیات بازسازی را کند ساخته است.
فهرست مندرجات
* ۱ تاریخ
o ۱.۱ قدمت
o ۱.۲ حمله مسلمانان
* ۲ جغرافیای شهر کابل
* ۳ آب و هوای کابل
* ۴ کابل در جنگهای داخلی
* ۵ کابل جدید
تاریخ
قدمت
دره
کابل قدامتی ۵،۰۰۰ ساله دارد. واژه "کابها" (به انگلیسی: Kubhā) در حدود
۵،۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در ریگودا و اوستا یاد شده است که از دریای
کابل یاد کرده است. ریگودا این شهر با عنوان شهری ایدهآل تحسین میکند و
تصویری از بهشت در کوههای آن مجسم شده است. نظریههای دیگری اظهار میکنند
که این شهر در بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح تشکیل شده است. جایی
که کابل واقع شده است، پیش از آن که توسط امپراتوری فارسها، هخامنشیان
فتح شود بخشی از امپراتوری مادها بوده است. مرجعی به نام "کابورا" وجود
دارد که بهواسطه فرمانروایان امپراتوری هخامنشی (داریوش بزرگ، داریوش دوم و
داریوش سوم) تألیف شده، که بعدها پایهای برای استفاده نام کابورا
(Κάβουρα) توسط بطلمیوس شد. آنجا مرکز مزدیسنا به بهدها همراه با آیین بودا
و آیین هندو همراه شد. اسکندر کبیر این شهر را بعد از غلبه بر امپراتوری
هخامنشیان در ۳۳۰ پیش از میلاد تجسس کرده بود اما هیچ نگارشی از آن ثبت نشد
زیرا کابل در آن وقت شهری کوچک بود که در مورد آن کسی چیزی نمینوشت. این
ناحیه پیش از اینکه به دست شاهنشاهی مائوریا بیفتد، قسمتی از امپراتوری
سلوکیان محسوب میشد.
« اسکندر اینها را از آریاییها گرفت و
زیستگاهی متعلق به خودش ایجاد نمود، اما سلوکوس نیکاتور آنها را به
ساندروکوتوس (چاندراگوپتا) در شروط ازدواج مختلف-نژادی و ۵۰۰ فیل سپرد.[۸]
»
پادشاهی هیاطله در ۵۶۵ بعد از میلاد
دولت یونانی بلخ کابل
را از ماوریانها گرفته و در دومین سده پیش از میلاد آنرا تسخیر کرد، پس
از آن زیردستان آنها امپراتوری هندویونانی شهر را در اواسط سده دوم پیش از
میلاد به دست خود گرفتند. باختریها شهر پاروپامیز را نزدیک کابل بنیاد
کردند، اما در سده اول پیش از میلاد این شهر به ماوریانها افتاد. سیتیها
(سکاها) در اواسط دهه اول پیش از میلاد هندویونانیها را از شهر بیرون
انداختند اما ۱۰۰ سال بعد با روی کار آمدن شاهنشاهی کوشان شهر را از دست
دادند.[۹]
مطابق به تاریخنویسان، نام سانسکریتی کابل کمبوجه
میباشد.[۱۰][۱۱] این نام در نوشتههایی باستانی در کوفس و کوفن ذکر
شدهاست. در سده هفتم پس از میلاد ژوانزونگ این نام را به عنوان کافو[۱۲]
(به انگلیسی: Kaofu) بررسی کرده بود و اعلام کرد که این به خاطر لقب یکی از
چهار قبلیه یوئهژی است که آنها در اوایل مسیحیت در طول کوههای هندوکش به
سوی دره کابل مهاجرت کرده بودند.[۱۳] این شهر توسط شاهنشاه کوشان، کوجولا
کادفیزس در سال ۴۵ میلادی فتح شد و جزو مایملاک امپراتوری کوشان تا اواخر
سده سومین پس از میلاد محسوب میگردید.
در اطراف سالهای ۲۳۰ پس از
میلاد، کوشانیها توسط شاهنشاهی ساسانی شکست خوردند و به همراه با
همبیعتهای ساسانی معروف به هندو-ساسانیان تبدیل شدند. در دوران ساسانیان،
شهر با نام "کاپول" در خط پهلوی نامیده میشد. در ۴۲۰ میلادی
هندو-ساسانیان توسط قبیله خیانیان که با نام "کیدارایتز" نیز شناخته
میشدند، به بیرون رانده شدند که پس از آن در ۴۶۰ با هیاطله تبدیل شدند.
آنجا به بخشی از باقیمانده پادشاهی آشینا از کاپیسا که با نام کابلشاهان
نیز شناخته میشود، تبدیل شد.[۱۴] مطابق با تاریخ الهند اثر ابوریحان
بیرونی، کابل توسط شاهزادهگانی که از تبار ترکها (عثمانیها) بودند اداره
میشد که برای ۶۰ نسل ادامه پیدا کرد.[۱۴]
ترکهای کابل و هندوها
دیوار بزرگ دفاعی را در اطراف شهر به علت محافظت از مهاجمان آینده ساختند.
این دیوار تا به امروز باقی مانده و همچنین به عنوان یک ساحه تاریخی شناخته
میشود.
حمله مسلمانان
در سال ۸۱ هجری وقتی مسلمانان به شهر
حمله کردند شهر را از طرف دهمَزنگ شگافتند، مسلمانان عرب فاتح شدند و شاه
کابل به گردیز رفت، اما تشکیل دولتهای صفاری و طاهری نفوذ عربها را از
کشور کم کرده رفت و کابل نیز به دست حکمرانان محلی اداره میشد.
مقارن
ضعف صفاریان از کوهستان شرقی کابل یک قوم دیگر بنای سلطنت را در کابل
گذاشت که سرکردهشان را کالاله میگفتند و تا به عصر غزنویان باقی بودند،
تا اینکه در سال ۳۴۴ ه. ق. ضمیمه سلطنت غزنوی شد. کابل در عهد غزنویان،
شهر غزنه بتدریج اهمیت یافت و کابل عقب ماند. در لشکرکشیهای چنگیز کابل
نیز دستخوش چور و چپاول گردید.
همچنین معماری و شهرسازی کابل
بسیار زیبا و دقیق است و یکی از شهرهائی است که با وجود آنکه قدیمی است،
حساسیت زیادی در شهرسازی آن به کار رفتهاست.
بخشهای غربی شهر کابل که در اثر جنگهای داخلی نابود شدهاست.
بعد
از آن کابل بدست تیمور و حکمداران او بود تا آنکه دولت تیموری هرات قوت
گرفت. بعد از سقوط تیموریان، بابر در این جا مستقر گردید و کابل دوباره
رونق یافت و تا سال ۹۲۳ پایتخت بود و به تعمیر و آرایش آن پرداخت. بابر به
کمک مردم این شهر، هندوستان را فتح کرد و پایتخت خود را از کابل به آگره
نقل داد و کابل مرکز ولایت شد. آرامگاه این پادشاه هم در همین شهر است.
وقتی
که سلطنت به احمدشاه درانی رسید، وی توجه به کابل نمود و خواست آن را مرکز
دولت خود قرار بدهد. چنان برای همین مطلب در سال ۱۱۴۴ امر احداث یک دیوار
بزرگ را در شهر داد. این دیوار در ظرف ۴ ماه آباد گردید. تیمورشاه پس از
تنظیم قندهار در سال ۱۱۹۵ ه. ق. رسماً کابل را پایتخت ساخت و از آن تاریخ
تا امروز کابل مرکز و پایتخت افغانستان است.
کابل یکی ﺍﺯ
قدیمیترین شهرهاﯼ ﺩنیاست. ﺩﺭ کتاﺏ مقدﺱ ﻭیدﺍ به ناﻡ کبه Kabha ﻭ ﺩﺭ
پاﺭچههاﯼ ﺍﻭستا ﺍﺯ ﺁﻥ به ناﻡ کوبها Kobaha یاﺩ میشوﺩ. نویسندگاﻥ کلاسیک
یونانی ﺁﻥ ﺭﺍ کوفن Kophen یا کوفس Kophfs ﻭ کوﻭﺍ ثبت کرﺩﻩ ﻭ همچناﻥ مرﺩﻡ
فاﺭﺱ ﻭ ﺍﺭستو ﺍین شهر ﺭﺍ خوسپس Khoaspes خوﺍندﻩﺍند.[نیازمند منبع]
ساختمان مرکز تجارتی، در شهر نو کابل
نقشه پروژهی ۹ میلیارد دلاری توسعه شهری
ﺩﺭ
قرﻥ هفتم میلاﺩﯼ، یک پژﻭهشگر چینی به ناﻡ شونگ چونگ، ﺩﺭ نبشتههاﯼ خویش
مشهوﺭ به هیوﺍﻥ سانگ ﺍین شهر ﺭﺍ کاﻭفو Kaofu نوشته ﻭ چنین برداشت میکند که
ﺩﺭ حقیقت ﺍین شهر ﺯیبا مسما به ﺩﺭیاﯼ کاﻭفو میباشد که ﺍﺯ قلب ﺁﻥ میگذﺭﺩ،
ﻭﯼ میﺍفزﺍید که ﺁﺭیاییاﻥ قدیم ﺍﺯ لحاﻅ ﺩینی ﺍهمیتی ﻭیژﻩ به ﺍین شهر ﺩﺍﺩﻩ
ﻭ ﺁنرﺍ کوبها ﺍﺭﺩهستانه Kobaha Urddhastana یا محل بلند پایه گفتهﺍند.
کابل ﺍﺯ ﺩیدگاهی کتاﺏ مهاباراتا هندﻭﺍﻥ، بهشت ﻭ جایگاهی تفکر برﺍﯼ
خدﺍﻭندﺍﻥ خوبی بوﺩﻩ ﻭ ﺁنرﺍ ﺩﺭ سانسکریت به ناﻡ ﺍﺭﺩهستانه یا عباﺩتگاهی
مقدﺱ حفظ کرﺩﻩﺍند.[نیازمند منبع]
تاﺭیخ نویساﻥ ﺩﻭﺭﻩ سکندﺭ، کابل ﺭﺍ
به ناﻡ ﺍﺭتوسپانه Artospana که هماﻥ ﺍﺭﺩهستانه Urddhastana سانسکریت ﺍست
ﺩﺭ تاﺭیخ یونانی قید نموﺩﻩ که پساﻥها (بعدها) ﺩﺭ قرﻥ ﺩﻭم میلاﺩﯼ ﺍین شهر
ﺭﺍ به ناﻡ کابوﺭﺍ Kabura یا قلب پاﺭﺍپامیزﺍﺩ نوشتهﺍند. ﺩﺭﺩﻭﺭﺍﻥ کوشانیاﻥ
بزﺭﮒ هنوﺯ هم کابل به ناﻡ کاﻭفو شناخته میشدﻩ، که ﺁهسته ﺁهسته به کابوﺭﺍ
مسما گرﺩید تا ﺁﻥ ﺯماﻥ که کابل شاهاﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ به ناﻡ کابلستاﻥ یاﺩ کرﺩند.
کابلستاﻥ برﺍﯼ چندین قرﻥ پیش ﻭ پس ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩﯼ مسیح، ﺍﺯ بامیاﻥ ﻭ کندهاﺭ ﺩﺭ
ﻏرﺏ تا کوتل بوﻻﻥ ﻭ تماﻡ جنوﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ بر میگرفت، که ﺍین خطه ﻭسیع به ﺩﻩ
علاقهداری تقسیم بوﺩﻩ ﻭ شهرهاﯼ کابل، ﻏزنی، بامیاﻥ، ننگرهاﺭ، سوﺍﺕ،
پشاﻭﺭ، ﺍپوکین، بنو ﻭ بولر ﺩﺭ بر میگرفتهاست.
ﺍﺯ تاﺭیخ یونان
چنین برﺩﺍشت میشوﺩ که ﺍﺭتوسپانه یا کابل مرکزی عمده ﻭ ﺍصلی ﺩﺭ منطقه بوﺩﻩ،
که پساﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﯼ تسلط یوناﻥ، هرﺍﺕ که سکندﺭیهﯼ ﺍفغان بوﺩ جاﯼ ﺁنرﺍ
ﺍشغاﻝ کرﺩ که پسانها (بعدها) شاهزﺍﺩگاﻥ هندﻭساﮎ ﺁنرﺍ باﺭ ﺩیگر ﺍحیا
کرﺩند. تا ﺁنکه ﺩﺭ عصر ﺯنبیلکشاﻩ ﻭ ﺯنبوﺭﮎشاﻩ، لشکر عرﺏ بعد ﺍﺯ فتح
برقآساﯼ ترکیه ﻭ ﺍیرﺍﻥ به ﺩﺭﻭﺍﺯﻩهاﯼ ﺍین شهر کوبی، شاهاﻥ ﻭ کابلیاﻥ برﺍﯼ
ﺩفاﻉ، ﺩیوﺍﺭ بزﺭگی به ناﻡ شیرﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯناﯼ کوﻩ آسمایی یا آسهماهی
بنا کرﺩند که حکایتهاﯼ ﺁﻥ تا ﺍمرﻭﺯ سینهبهسینه حفظ گرﺩیدﻩ. تاﺭیخ مصر
به ﻭضاحت مینویسد که لشکر بزﺭﮒ ﺍسلاﻡ بعد ﺍﺯ فتح نیم جهاﻥ ﺩﺭ
شیرﺩﺭﻭﺍﺯﻩهاﯼ کابلستاﻥ به مرتبه بیستﻭسه باﺭ شکست مطلق ﺩید تا ﺁنکه به
مرﻭﺭ ﺯماﻥ کابلیاﻥ خوﺩ به ﺩین اسلام گرویدند.
کابل ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯناﯼ
تاﺭیخ، ﺩﺭ ﺍحساﺱ چکامهسرﺍیاﻥ، ﺩﺭ چشم تمدﻥ، ﺩﺭ قلب ﺁسیا، ﺩﺭ خاﻃرﻩهاﯼ
ﺍشغالگرﺍﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺍیماﻥ بسا مرﺩﻡ، شهر باﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﺩﺍﺭندﻩﯼ ﻭیژگیهاﯼ مقدﺱ
بوﺩﻩاست. کابل ﺩﺭ ﻃوﻝ تاﺭیخ بارها ﺯیر تهاجم بیگانه قرﺍﺭ گرفت ﻭ به
گشتهاﯼ متماﺩﯼ، ﻭیرﺍﻥ ﻭ ﺁباﺩ گرﺩید، تا بلاخرﻩ ﺩﺭ ساﻝ ۱۷۷۶ تسلط خاندﺍﻥ
درانی ﺩﺭ قلمرﻭ ﺍفغانستاﻥ جاگیر شد ﻭ تیموﺭشاﻩ پسر احمدشاه ابدالی، مرکز
ﺍمپرﺍتوﺭﯼ خوﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ قندهار به کابل ﺍنتقاﻝ ﺩﺍﺩ که پس ﺍﺯ ﺁﻥ کابل تا ﺍمرﻭﺯ
به صفت خانهٔ مشترﮎ ﻭ مرکز یگانهگی تماﻡ ﺍفغانها پابرجا میباشد.
سیدمحمدحسن بلخابی: کابل یکی از شهرهای پرجعمیت دنیا هست که با مساحت کم
بیش از 5میلیون جعمیت دارد ساکنانش شیعه مذهب و سنی هستند و تعدادی کمی
هندو دارد مردم به تعلیم و تربیه علاقه زیادی دارد رشت جمعیت در کابل
نگرانی های هم داشته ساخت و ساز زیاد شده و حتی در دامنه کوه ها مردم خانه
ساخته اند . کابل یکی از آلوده ترین شهرهای دنیا نیز هست
جغرافیای شهر کابل
منطقهٔ
کابل عبارت از مجموعهئی از وادیهای سرسبز و شاداب و پر نفوس است که
ارتفاع آن از سطح دریا از هزار تا دو هزار گز (۳۳۰۰ تا ۶۵۰۰ فوت [پا])
تفاوت میکند. شهر کابل در میان این وادیهای حاصلخیز به عرض ۳۴درجه و ۳۰
دقیقهٔ شمالی و طول ۶۹ درجه و ۱۸ دقیقهٔ شرقی در دامنهٔ کوههای «آسمائی» و
«شیردروازه» به ارتفاع شش هزار فوت قرار گرفتهاست. در میان کوه آسمائی
(۶۷۹۰ فوت) و شیر دروازه (۷۱۶۶ فوت) شهر کابل شکل مثلثی را گرفته که رأس آن
بهجانب غربی، جائی که دو کوه با هم بسیار نزدیک میشوند، قرار دارد. بین
دو کوه گذرگاهی است که وادی چهاردهی (نوی کابل) را به کابل قدیم میپیوندد و
رودخانهٔ کابل از آن عبور میکند. در زمان قدیم اطراف شهر را حصار مستحکمی
احاطه میکرد که بهوسیلهٔ هفت دروازه با خارج ارتباط داشت. تماشای این
دیوار اهمیت تاریخی شهر را بهخوبی مینمایاند. از قله کوه منظرهٔ باشکوه و
شاداب وادی، با سلسلهٔ کوههائی که اطراف آن را احاطه کرده بهنظر میآید.
رود کابل از میان آن با پیچ و خم جلب توجه میکند. شهر کابل که در دو طرف
این رودخانه بنا شده محیطی قریب ۸ میل دارد و چون دو طرف آن محدود میشود
طبعاً شهر به وسعت خود در طرف شمال و جنوب شرقی رودخانه افزودهاست.[۱]
امروزه محله شیرپور گرانترین محله کابل است که مقامات دولتی و فرماندهان مسلح در آن برای خود خانه ساختهاند.[۱۵]
چندول، کارته سخی، افشار، دشت برچی، تیمنی و قلعه شهاده از مناطق شیعهنشین این شهر هستند.[۱۶]
بلوچهای
کابل در قلعه وکیل بیبی مهرو، وزیرآباد و پغمان زندگی میکنند و به صورت
عموم فارسیزبان شده و اغلب آنها مذهب شیعه اختیار کردهاند.[۱۷]
[ویرایش] آب و هوای کابل
کابل [۱۸]
بارندگی به مقیاس اینچ
آب
و هوای کابل تابع وضع عمومی کشور افغانستان است. از آنجا که این کشور
تقریباً در وسط آسیا واقع است پس عرض و طول جغرافیائی، ارتفاع، امتداد
کوهها و دوری از دریا از عواملی هستند که در آب و هوای افغانستان
تأثیرگذار هستند. با وضع جغرافیائی که افغانستان دارد مناطق مختلف آن آب و
هوای گوناگون دارد و کابل هرچند از دریا بسیار دور و تابع آب و هوای بری
است، اما توازن در فصول چهارگانه آن برقرار است و هر سه ماه تغییر فصل به
صورت منظم پیدا میشود. فصل بهار از ماه حمل (مارس، آوریل) آغاز میشود و
تا پایان جوزا (می، ژوئن) منظماً ادامه دارد. در این فصل میتوان آن را فصل
نمو و انبساط خواند. از ماه سرطان (ژوئن، جولای) تا آخر سنبله (اوت،
سپتامبر) و هنگام تابستان گرمترین ایام کابل بهشمار میرود. در ماه میزان
(سپتامبر و اکتبر) خزان آغاز میگردد و تا پایان ماه قوس (نوامبر، دسامبر)
ادامه دارد. خزان فصل برداشتن محصول و جمعآوری میوهاست و کابل از این
حیث در این فصل امتیاز فراوانی دارد. سه ماه اخیر سال، جدی (دسامبر،
ژانویه)، دلو (ژانویه، فوریه) و حوت (فوریه، مارس) فصل زمستان کابل است که
سرمای بسیار و بارش برف تا پایان آن ادامه مییابد.
کابل در جنگهای داخلی
بر
اساس تخمین سازمان ملل متحد، ۹۰ فیصد (درصد) شهر به ویرانه مبدل گشت و
بیش از شصتوپنج هزار از اهالی شهر کشته و دهها هزار تن دیگر زخمی شدند.
این جنگ کوچه به کوچه در شهر کابل تا تسخیر شهر وسیلهٔ طالبان در سال ۱۹۹۶
بلاوقفه ادامه یافت. بعد از فروپاشی حکومت کمونیستی در افغانستان گروههای
رقیب افغان برای تحکیم موقعیت خویش و تصرف پایتخت وارد نبرد شدند که خسارات
زیادی بر جای گذاشت و قسمتهای عمدهٔ شهر بر اثر راکتباران گروههای
مختلف آسیب جدی وارد گردید.
[ویرایش] کابل جدید
به علت کمبود فضا
و منابع شهر فعلی کابل که جوابگوی باشندگان آن نیست قرار است پایتخت
افغانستان به شهر جدیدی که با نام کابل جدید که در شمال شهر کنونی کابل است
انتقال یابد.
پروژه ساخت کابل جدید در ماه مارس سال ۲۰۰۹ به تصویب
شورای وزیران رسید[۱۹]. این شهر به مساحت پنجصد کیلومتر مربع خواهد بود و
گنجایش سه میلیون نفر جمعیت را دارد. کشور جاپان تهیه نقشه این شهر را به
عهده گرفته است.